08 0Հոկտեմբերի 2019 - 12:07

Հայերը Ադրբեջանի օկուպացված տարածքներում ոչնչացրել են հարյուրավոր պատմակրոնական հուշարձաններ։ Այսպիսով նրանք ուզում են հողի երեսից ջնջել այդ տարածքներում հազարավոր տարիներ ապրած ադրբեջանցիների պատմական հետքերը, հոգևոր հիշատակը։

Այդ մասին ասել է՝ կրոնական կառույցների հետ աշխատանքի հարցերով Պետկոմիտեի նախագահ Մուբարիզ Գուրբանլին, տեղեկացնում է Armenia.Az-ը։

Նրա խոսքով, հայկական բարբարոսությունը իրեն դրսևորում է նաև՝ օկուպացված տարածքներում գտնվող Ադրբեջանի պատմական հուշարձանների նկատմամբ։

«Օկուպացված տարածքներում պատմակրոնական հուշարձանների թիվը կազմում է 403, ներառյալ 67 մզկիթներ, 144 տաճարներ, 192 սրբավայրեր։ Մշակույթի այդ նմուշները պատկանում են ոչ միայն ադրբեջանական ժողովրդին, այլ նաև ողջ մարդկությանը։ Այդ տեսակետից դրանց պահպանումը ունի միջազգային նշանակություն։ Այդ ագրեսիան ոչ միայն Ադրբեջանի, Իսլամի դեմ է, այլ նաև մարդկության մշակույթի դեմ։

Հայերը չսահմանափակվելով ադրբեջաներեն լեզվով «Գյովհար աղայի վերին մզկիթ» մակագրության ապամոնտաժումով և այն «Պատմամշակութային հուշարձան, Վերին մզկիթ, 1883, պահպանվում է պետության կողմից» գրությամբ ցուցատախտակով փոխարինելով, փոխել են մզկիթի արտաքին տեսքը։ Դա պետք է ընկալել, որպես ադրբեջանական ժողովրդի ժառանգությանն ուղղված բարբարոսության շարունակություն։

Պետկոմիտեի նախագահը նշել է, որ հայ օկուպանտների կամայականության հետևանքով պատմական և մշակութային հուշարձանների ոչնչացումը և դիտավորյալ փչացնելը հակասում է՝ Հաագայի 1954 թվականի «Զինված հակամարտությունների դեպքում մշակութային հուշարձանների պաշտպանության մասին» կոնվենցիային, 1992 թվականի «Հնագիտական ժառանգության պահպանման մասին» եվրոպական կոնվենցիային, ինչպես նաև ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի 1972 թվականի «Համաշխարհային մշակութային և բնական ժառանգության պահպանման մասին» կոնվենցիային։

«Չնայած դրան, օկուպանտները շարունակում են մեր տարածքներում անցկացնել ապօրինի հնագիտական պեղումներ, ոչնչացնում են պատմական հուշարձանները, մզկիթները, կեղծում են մեր պատմական և մշակութային ժառանգությունը։ Օկուպացված տարածքներում ագրեսիայի են ենթարկվում ոչ միայն իսլամական հուշարձանները, այլ նաև Կովկասյան Ալբանիայի ժամանակաշրջանի հուշարձանները, բոլոր քրիստոնեական հուշարձանների նկատմամբ իրականացվում է նենգափոխման և յուրացման ակտեր։ Մենք այդ հարցով բազմիցս դիմել ենք միջազգային կազմակերպություններին։ Պահանջել ենք, որպեսզի Հայաստանը իր բարբարոսության համար ենթարկվի միջազգային իրավական պատասխանատվությա, որպեսզի այդ վայագությունները ստանան միջազգային գնահատական»,- ասել է Մուբարիզ Գուրբանլին։

Նա նշել է, որ առկա տեղեկությունների համաձայն՝ վերանորոգման աշխատանքներն իրականացնում է իրանական Part Saman Cahan Co ընկերությունը։

«Հայկական կողմը նույնիսկ հայտնել է, որ այդ ընտրությունը պատահական չէ։ Որովհետև, իբր այդ մզկիթը սերտ կապեր ունի Իրանի պատմության և մշակույթի հետ։ Ընդհանուր առմամբ, օկուպացված տարածքներում ադրբեջանական ժողովրդին պատկանող Իսլամի մարգալիտները նպատակաուղղված ներկայացվում են, որպես իրանական մշակութային ժառանգության հուշարձաններ։ Օրինակ, ինչպես հայտնի է, Երևանում «Կապույտ մզկիթի» ադրբեջանական ազգային-ճարտարապետական ոճը իրանականացվել է, չնայած օկուպացված տարածքներում ողջ պատմամշակութային հուշարձանները պատկանում են ադրբեջանական ժողովրդին, նրա մշակութային ժառանգությանը։ Հանրահայտ պատմական փաստ է հանդիսանում այն, որ «Գյովհար աղայի վերին մզկիթը» Իբրահիմ Խալիլ խան Գյովհար աղայի դստրոջ հանձնարարությամբ՝ 1883-1884 թվականներին կառուցվել է ճարտարապետ Քյարբալի Սաֆիխան Սուլթանհուսեյն Գարաբաղիի կողմից։ Այդ մզկիթի տեղում, դեռևս Փանահալի խանի ժամանակ եղեգնուտից և եղեգնացողունից կառուցվել էր մզկիթ, որը 1768 թվականին Իբրահիմ Խալիլ խանի կողմից վերակառուցվել է քարով։ Այդ մզկիթը եղել է առանց մինարեթների և ունցել է անվայելուչ տեսք։ Ինչպես երևում է, հենց այդ տեսքն էլ դուր չի եկել Գյովհար աղային և դրա համար էլ այնտեղ կառուցվել է «Վերին մզկիթը», որը հասել է մինչև մեր օրերը։ Հայկական մամուլի համաձայն՝ «Գյովհար աղայի վերին մզկիթի» «վերակառուցման նախագիծը» իրագործվում է «Արցախի կառավարության», Արևելյան պատմական ժառանգության վերածննդի հայկական հիմնադրամի և Իրան-Հայաստան բարեկամության ասոցիացիայի նյութական և բարոյական աջակցությամբ»,- ասել է Գուրբանլին։

Նա ընդծել է, որ առկա տեղեկությունների համաձայն՝ Part Saman Cahan Co ընկերության ղեկավար Սաիդ Նահավանդին ճարտարապետի բարձրագույն կրթությունը ստացել է Հայաստանում և միայն այս փաստը ասում է շատ բանի մասին։

«Հայերի կողմից, վերանորոգման պատրվակի ներքո «Գյովհար աղայի վերին մզկիթի» ներքին ինտերիերի լուրջ փոփոխությունները լուրջ վնաս են հասցրել հուշարձանի գեղարվեստական-էսթետիկ տեսքին, արտահայտություններն այն մասին, որ իբր այդ հուշարձանը չի պատկանում ադրբեջանական ժողովրդին՝ նրանց զավթողական քաղաքականության ևս մեկ ապացույցն է։ Մզկիթում ապօրինի անցկացվող «վերանորոգման-վերականգնման աշխատանքների» անցկացումը և նրանում ինչ որ արտասահմանյան ընկերության ներգրավումը՝ Ադրբեջանի մշակույթի նկատմամբ ոտնաձգության հետ մեկտեղ, կոպտորեն խախտում են միջազգային հումանիտար իրավունքի բոլոր նորմերը և սկզբունքները, ինչպես նաև հանդիսանում են մահափորձ իսլամական աշխարհի, համաշխարհային մշակույթի նկատմամբ։ Այդ տեսակետից, այդ գործընթացին հարևան, բարեկամ Իրանի ինչ որ ընկերության մասնակցությունը չափազանց տխրեցնում է մեզ։ Այդ առիթով մենք բազմիցս դիմել ենք Իրանի համապատասխան կառույցների ղեկավարներին, ինչպես նաև Ադրբեջանում այդ երկրի դեսպանատանը։ Նշել ենք, որ հայերի զավթողական քաղաքականության հետևանքով հուշարձանների ոչնչացումը և պատմության կեղծումը հանդիսանում է՝ ողջ իսլամական աշխարհին ուղղված բարոյական ահաբեկչություն և այդ ահաբեկչության մեջ որևէ մահմեդական երկրի, կամ նրա քաղաքացու մասնակցությունը անընդունելի է»,- ասել է Պետկոմիտեի նախագահը։

Նա նաև հույս է հայտնել, որ բարեկամ, եղբայրական Իրանը կկանխի՝ երկրում ապրող հայերի կողմից ադրբեջանա-իրանական հարաբերություններին վնասելու փորձերը։

ARMENIA.AZ