Ադրբեջանի լուրերը՝ հայերեն
© 2010-2019, Armenia.Az - All rights reserved
Փակել
09 Հուլիս 2020 - 17:12
Հայաստանի կողմից՝ Ադրբեջանի Թերթերի շրջանի Աղդերե քաղաքի և հարևան գյուղերի օկուպացիայի օրվանից անցել է 27 տարի։
«Գուրթուլուշ» գումարտակի հիմնադիր և նրա առաջին հրամանատար, ղարաբաղյան պատերազմի վետերանների և հաշմանդամների Բաքվի հասարակական միավորման նախագահ Ֆուադ Ռզաևը կիսվել է՝ 1992 թվականի գարնանը Աղդերեյի ուղղությամբ սկսված դաժան մարտերի մասին։
Armenia.Az-ը՝ վկայակոչելով Oxu.Az -ին, ընթերցողների ուշադրությանն է ներկայացնում զրույցի լրիվ տեքստը։
Սկսենք նրանից, որ ադրբեջանական երիտասարդությունը չի սպասել հրավերի և երբ սկսվեց Ղարաբաղի պատերազմը՝ խիզախ տղամարդիկ հայ ագրեսորների դեմ մարտերին մասնակցելու համար սկսեցին ինքնուրույն ստեղծել գումարտակներ։ Բռնցքամարտի սպորտի վարպետ Ֆուադ Ռզաևը եղել է նրանցից մեկը։
«Պաշտպանության նախարարությունը մեզ չհամալրեց։ Մենք զինյալների հետ միասին հարձկվեցինք Բաքվի տարածքում խորհրդային զորամասերի վրա և այնտեղից դուրս բերեցինք ողջ զենքը, տեխնիկան, մեքենաները՝ ամեն ինչ, բացի տանկերից։ Մենք շատ զենք ունեինք։ Մենք նույնիսկ դրանով կիսվեցինք «Ազադլըղ» գումարտակի հետ, երբ այն մեզ միցավ 30 հոգով։ Նախ ես նրանց տվեցի 15 հատ «Կալաշնիկով» ինքնաձիգ և մեկ ականանետ, և ասացի. «Եթե դուք հակառակորդի դեմ արժանավույն մարտնչեք, ապա ավելի շատ զենք կստանաք»։ Արիությամբ և խիզախությամբ նրանք ապացուցեցին, որ արժանի են պաշտպանել Հայրենիքը: Ավելի ուշ մենք նրանց տրամադրեցինք ևս 60 ինքնաձիգ»,- պատմում է Ֆ. Ռզաևը։
Նույնիսկ Թերթերի ծայրամասերում, որտեղ տեղաբաշխվել էր գումարտակը՝ Ֆ. Ռզաևի մարտիկները փնտրում էին զորամասեր, ռուսներից խլում էին զենքը, սակայն անձամբ վնաս չէին պատճառում նրանց։ Նրանք միայն կապկպում էին զինվորներին, որպեսզի նրանք չկարողանան դիմադրություն ցուցաբերել։
«250 մարդուց բաղկացած մեր այդ գումարտակը աչքի է ընկել 1992 թվականի ապրիլի 10-ին Մարգուշավան (նախկին Լենինավան) ավանի մարտերում, այժմ հայերը այն անվանում են Մարաղա։ Սակայն այդ մարտերի մասին ես մանրամասն կպատմեմ քիչ հետո։
1992 թվականի փետրվարի 26-ին հայ օկուպանտները հարձակվեցին Խոջալուի վրա և սկսեցին կոտորել խաղաղ բնակչությանը։ Այդ ողբերգության ժամանակ մենք կորցրեցինք 613 մարդ, ներարռյալ 63 երեխա, 106 կին, 70 ձերեր։ Գերիներից 150 մարդկանց, այդ թվում 68 կանանց և 26 երեխաների ճակատագրի մասին մինչև այժմ ոչինչ հայտնի չէ։
Գիշերը ինձ զանգահարեց Թերթերի շրջանի ոստիկանության պետ Ալեսկեր Ալիևը և հայտնեց, որ հայերը Խոջալիում սպանդ են կազմակերպել։ Ես մտածեցի, որ մենք չենք հասցնի խոջալեցիներին օգնել, սակայն վրեժի ծարավը խեղդում էր մեզ։ Մենք պատրաստ էինք ապացուցել, որ կարող ենք մարտնչել։ Ես ոտքի հանեցի գումարտակը։ Որուշում էր ընդունվել պատրաստվել Աղդերեյի ուղղությամբ հարձակման, որը պետք է սկսվեր Խոջալուի իրադարձություններից հետո, 40-րդ օրը»,- հիշում է գումարտակի հրամանատարը։
Խոջալուի վրա հարձակվող հակառակորդի ուժերը շեղելու համար, այդ գիշերը սկսեցինք հարձակվել Սեյսուլան գյուղի վրա։ Մարտեերը ընթանում էին մի քանի ժամ։ Ադրբեջանական զորքերը վերցրեցին երկու գյուղ։ Այդ գործողության ժամանակ հայկական կողմը կորցրեց մոտ 30 մարդ, մեր կողմից զոհվեցին երեքը, նրանց շարքում էր Ջահանգիր Քերիմովը, ով ընդամենը մի շաբաթ էր ստանձնել «Գուրթուլուշ» գումարտակի հրամանատարությունը։ Նրա մահից հետո, Ֆ. Ռզաևը նորից սկսեց իրականացնել գումարտակի ղեկավարությունը։
Ինչպես արդեն նշվել է, Մարգուշավանի վրա հարձակումը պլանավորվել էր Խոջալուի ցեղասպանությունից հետո, 40-րդ օրը։ Հակառակորդի ամենաուժեղ դիրքերը համակենտրոնացվել էին Մարգուշավանում, հետևաբար հարկավոր էր, ինչպես հարկն է նախաապատրաստվել։
«Այդ ժամանակ Մինգեչևիրի ջրամբարը պաշտպանում էին C-200 տիպի խորհրդային զենիթահռթիռային համալիրները։ Զորամասում գտնվում էր 11 ռուս զինծառայող։ Գիշերը մենք հարձակվեցին զորամասի վրա, զինվորներին փակեցինք մի սենյակում և այնտեղից դուրս բերեցինք 29 համալիր։
Հռթիռները բերեցինք Բարդա։ Կեսը թաքցրեցինք զբոսայգու տարածքում, քողարկելով ծառերի ճյուղերով, իսկ մյուս մասը՝ բետոնի գործարանում։ Հենց որ բացվեց առավոտը, ռուսական կործանիչները և ուղղաթիռները սկսեցին պտտվել Բարդայի և Թերթերի վրա։
Հռթիռային համալիրները գործի դնելու համար, Ֆ. Ռզաևը ուղևորվել է փնտրելու ռուս սպաներին։ Շուտով նա գտնում է փոխգնդապետի կոչումով սպային, ով ծառայել էր ՀՕՊ զորամասերում։
«Նա ծառայել էր նաև Աֆղանստանում։ Ես նրան գտա տանը։ Այդ ժամանակ գրպանումս բավականին գումար կար։ Ես գումարը դրեցի սեղանին և ասացի, որ Մարգուշավանում հաջող գործողությունից հետո ես նրան կվճարեմ երեք անգամ ավել։ Սեղանի մոտ նստած փոխգնդապետը սկսեց մտածել։ Սակայն նրա կինը նրան արմունկով հրեց, ասելով «համաձայնվիր»։ Նա, իհարկե համաձայնվեց։
Մենք պայմանավորվեցինք ևս երեք սպաների հետ, և շուտով բոլոր չորսին բերեցի Թերթեր։ Հռթիռների տեղադրումը սկսեցինք ապրիլի 8-ին՝ Աքսիփարա և Գափանլը գյուղերի միջև։ Այդ ժամանակ հայտնվեց կոստյումներով և գլխարկներով տղամարդկանց մի խումբ և մեզնից պահանջեցին քանդել համալիրները, ասելով. «Մեզ մի թշնամացրեք հայերի հետ։ Ձեր գնդակոցումից հետո հայեր Թերթերում քարը քարի վրա չեն թողնի»։
«Ախ, դուք սրիկաներ։ Հայերը Խոջալիում բնաջնջել են ողջ խաղաղ բնակչությանը, մարդկանց գերի են վերցրել։ Դրանից հետո դուք ասում էք խաղաղ գոյատևման մասին»,- վրդովվեցին տղաները։
Մոտեցավ մի համարձակ կին, ասում են նա եղել է տեղի կոլխոզի նախագահը և օգտագործելով անվայել հայոյանք՝ վռնդեց այդ տղամարդկանց։ Ես չեմ հիշում, թե ինչ էր նրա անունը, բայց այդ կինը մի քանի օրվա ընթացքում կերակրում էր մեր ողջ գումարտակին և հոգ եր տանում նրանց մասին։ Դրա համար ես ուզում եմ երախտապարտություն հայտնել նրան»,- ասում է նա։
Ամսի 9-ի երեկոյան հրթիռները բերվել էին լրիվ մարտական պատրաստության։ Մինչև այդ ժամանակ Թերթերում տեղակայված էր երեք գումարտակ. Բարդայի, Գյանջայի և Բաքվի «Գութուլուշ»-ը։ Ֆ. Ռզաևը նրանց հավաքեց և հայտարարեց, որ ապրիլի 10-ի առավոտյանը սկսվում է հարձակումը։ Կարձակվի երեք հրթիռ, իսկ հետո ամեն ինչ ըստ պլանի։
«Բարդայի «Ազադլըղ» գումարտակի հրամանատար Ալամշահ Մամեդովը, թող աստված նրա ոգուն հանդարտություն տա, ոտքի կանգնեց և ասաց, որ մարտիկները կլինեն այնտեղ, որտեղ ես կասեմ։ Առաջին հրթիռային համազարկը տրվեց առավոտյան ուղիղ ժամը հինգին։ Այնուհետև տրվեց երկրորդը, իսկ այնուհետև երրորդը։ Առավոտյան ժամը 8-ին մենք սկսեցինք Մարգուշավանի վրա հարձակումը։ Մարտերին մասնակցում էին Թերթերի ոստիկանությունը, Գյանջայի, Բարդայի և մեր գումարտակները։ Մարգուշավան տանող ճանապարհի երկայնքով տեղակայված են գերեզմաններ։ Այնտեղից հայերը գնդակոծումներ էին կատարում։ Սակայն վերջնական արդյունքում նրանք բոլորը սպանվեցին։
Մարգուշավանի գրավելուց հետո, Բարդայից եկավ օգնություն՝ հատուկ ջոկատայինների երկու տանկ։
Մարգուշավանի գործողություններում մենք սպանեցինք մինչև 170 հայ, և ավելի քան 200 մարդ գերի վերցրեցինք։ Աշխատտում էինք հայերին կենդանի վերցնել, որպեսզի հետո նրանց փոխանակել խոջալեցիների հետ։ Գերիններին մենք հանձնում էինք Աղդամ, որտեղ հետագայում նրանց փոխանակում էին ադրբեջանցիների հետ։ Ես այսօր առաջին անգամ եմ այդ մասին պատմում։ Այդ մարտերում ես ի դեպ ստացա կրցքավանդակի առաջին վերքը։ Այնուհետև եղել են Չայլը, Թորփագթեփե գյուղերի համար մարտեր։ Իսկ այնուհետև մենք մտանք Աղդերե»,- պատմում է գումարտակի հրամանատարը։
Աղդերեից հետո գալիս են Ներքին Օրատակ և Կուսապետ գյուղերը։ Կուսապետից սկսվեց հայերի դիմադրությունը։ Մենք գյուղը գյուղի հետևից վերցնում էինք և հավատում էինք հաղթանակին։
Մենք կորուստներ ունեցել ենք, սակայն հայերի մոտ դրանք ավելի շատ էին։ Սրխավենդը և Կիչանը ամենաբարդ հատվածներ էին։ Երբ մենք մտանք Սսխավենդ, բլրի ստորոտին տեսանք արդեն նեխված 40 դիակ, մնացել էր միայն հագուստը։ Նրանք ադրբեջանցի մարտիկներ էին, նրանց մոտ փաստաթղթեր չկային։ Յուրաիններին հայերը կթաղեին։ Նրանք սպանվել էին Աղդամի ուղղությամբ հարձակումների ժամանակ, երբ ընկել էին շրջափակման մեջ։ Ես ուզում էի կազմակերպել տրանսպորտ, որպեսզի նրանց անձնական նույնականացման համար տեղափոխել Բաքու, սակայն ինձ ասացին, որ դրանով կզբաղվենք «Խաչինչայի» գործողության ավարտից հետո։ Հետո նման շանս մենք չունեցանք»,- ամփոփել է Ֆուադ Ռզաևը:
ARMENIA.AZ
Պետական ծառայությունը՝ Շուշաքենդ գյուղի վերականգնման մասին
17 Սեպտեմբերի 2025
Իտալական ընկերությունը կպատրաստի Շուշայի Հաղթանակի թանգարանի նախագիծը
17 Սեպտեմբերի 2025
Նախարար. Ղարաբաղի համալսարանը ամրապնդում է Խանքենդիում հետազոտական և ուսանողական ներուժը
16 Սեպտեմբերի 2025
Հիքմեթ Հաջիևը հրապարակել է Շուշայում ղարաբաղյան նժույգների շքերթի կադրերը
16 Սեպտեմբերի 2025
Այս տարի Սոս գյուղում կվերականգնվի 75 տուն
15 Սեպտեմբերի 2025
Գըրմըզը Բազար ավանում այս տարի կվերականգնվի 217 տուն
15 Սեպտեմբերի 2025
Մինսկը հետաքրքրված է՝ Բաքվի աղբի տեսակավորման փորձի ուսումնասիրմամբ
18 Սեպտեմբերի 2025
Ադրբեջանում խստացվել է կենդանիների նկատմամբ դաժան վերաբերմունքի համար պատիժը
18 Սեպտեմբերի 2025
COP29 նախագահների թիմը՝ Ադիս Աբեբայում Աֆրիկյան կլիմայական գագաթնաժողովում
18 Սեպտեմբերի 2025
Փաշինյանը՝ Հայաստանի և Չինաստանի միջև ռազմավարական գործընկերության նշանակության մասին
18 Սեպտեմբերի 2025
Խորհրդարանում լսումներ կանցկացվեն Ադրբեջանում վերականգնվող էներգիայի հարցերի վերաբերյալ
18 Սեպտեմբերի 2025
Ալի Ասադովը կմասնակցի՝ ԹՊԿ անդամ պետությունների կառավարությունների ղեկավարների հանդիպմանը
18 Սեպտեմբերի 2025
Չինացի փորձագետ. Ադրբեջանը դառնում է առանցքային լոգիստիկ հանգույց
18 Սեպտեմբերի 2025
ԱՄԷ նախագահը կիսվել է՝ Ղարաբաղ կատարած իր այցի մասին հրապարակմամբ
18 Սեպտեմբերի 2025
Ադրբեջանը ավելացրել է Ուկրաինայի համար նախատեսված բեռնափոխադրումների քվոտաները
18 Սեպտեմբերի 2025
Մոտ 300 լրատվամիջոցներ կլուսաբանեն՝ Ֆորմուլա 1 Qatar Airways Ադրբեջանի Գրան պրին
18 Սեպտեմբերի 2025
Ադրբեջանն ու Թուրքիան քննարկել են տեքստիլի արտադրության ոլորտում համագործակցության հնարավորությունները
18 Սեպտեմբերի 2025
Գաֆարովան պատմել է Ադրբեջանի գենդերային քաղաքականության ոլորտում ձեռքբերումների մասին։
18 Սեպտեմբերի 2025
Գուբայի շրջանում մարդկային մնացորդներ են հայտնաբերվել
18 Սեպտեմբերի 2025
Ադրբեջանում հաստատվել է թմրամոլության դեմ պայքարի պետական ծրագիրը
18 Սեպտեմբերի 2025
Ղարաբաղի համալսարանում բացվել է նոր ուսանողական հանրակացարան
17 Սեպտեմբերի 2025
Զբոսաշրջիկները Ադրբեջանում ծախսել են շուրջ մեկ միլիարդ դոլար։
17 Սեպտեմբերի 2025
Բաքուն կհյուրընկալի Ադրբեջանի առաջին միջազգային ներդրումային ֆորումը
17 Սեպտեմբերի 2025
ԱԳՆ-ն Ադրբեջանում՝ Կասպից ծովի հարցերով բարձր մակարդակի աշխատանքային խմբի նիստի անցկացման մասին
17 Սեպտեմբերի 2025
ՄՄ-ում քննարկում են՝ Քաղաքացիական և առևտրային ծովային օրենսգրքերի և տրանսպորտի մասին օրենքներում փոփոխությունները
17 Սեպտեմբերի 2025
Պետական ծառայությունը՝ Շուշաքենդ գյուղի վերականգնման մասին
17 Սեպտեմբերի 2025
Ալիևը Թրամփին. Ես խորապես գնահատում եմ Ձեր կարևոր դերը՝ խաղաղության գործընթացի առաջխաղացման գործում
17 Սեպտեմբերի 2025
Փաշինյան. Հայաստանը կշարունակի աշխատել Ադրբեջանի հետ խաղաղության ինստիտուցիոնալացման ուղղությամբ
17 Սեպտեմբերի 2025
Փաշինյան. Հայաստանը կշարունակի աշխատել Ադրբեջանի հետ խաղաղության ինստիտուցիոնալացման ուղղությամբ
17 Սեպտեմբերի 2025
Ամանը աջակցում է Բաքվի խաղաղության նախաձեռնություններին
17 Սեպտեմբերի 2025
Ի.Ալիևը շնորհավորել է «Ղարաբաղին» Չեմպիոնների լիգայում պատմական հաղթանակի կապակցությամբ
17 Սեպտեմբերի 2025
Իտալական ընկերությունը կպատրաստի Շուշայի Հաղթանակի թանգարանի նախագիծը
17 Սեպտեմբերի 2025
«Մեծ վերադարձ և վերաինտեգրում». լսումներ կանցկացվեն Ադրբեջանի խորհրդարանում
17 Սեպտեմբերի 2025
Մարդու իրավունքներ և ականային ահաբեկչություն. Միլլի Մեջլիսի աշնանային նստաշրջանի հիմնական թեմաները
17 Սեպտեմբերի 2025
ԱՄԷ նախագահը հետաքրքրություն է հայտնել Ադրբեջանի հետ կապերի ընդլայնման հարցում
17 Սեպտեմբերի 2025
«Ղարաբաղը» խլեց հաղթանակը «Բենֆիկայից»
17 Սեպտեմբերի 2025
Ավարտվել են՝ Ադրբեջանի, Ղազախստանի, Կատարի, Ուզբեկստանի, Պակիստանի և Թուրքիայի հատուկ նշանակության ուժերի զորավարժությունները
17 Սեպտեմբերի 2025
Ի.Ալիևը՝ ԱՄԷ-ի հետ նավթագազային ոլորտում համագործակցության խորացման մասին
17 Սեպտեմբերի 2025
Ի.Ալիևը ԱՄԷ-ի հետ հռչակագրի մասին. Այս փաստաթուղթը մեր հարաբերությունները բարձրացնում է ամենաբարձր մակարդակի
17 Սեպտեմբերի 2025
Ադրբեջանի և ԱՄԷ նախագահները լուսանկարվել են Շուշայի ամրոցի ֆոնին
16 Սեպտեմբերի 2025
Ադրբեջանի և ԱՄԷ նախագահները Շուշայում զննել են հայերի կողմից գնդակոծված հուշարձանները
16 Սեպտեմբերի 2025
Նախարար. Ղարաբաղի համալսարանը ամրապնդում է Խանքենդիում հետազոտական և ուսանողական ներուժը
16 Սեպտեմբերի 2025
Հիքմեթ Հաջիևը հրապարակել է Շուշայում ղարաբաղյան նժույգների շքերթի կադրերը
16 Սեպտեմբերի 2025
Ամրուլլաևը՝ ազատագրված տարածքներում դպրոցների վերականգնման մասին
16 Սեպտեմբերի 2025
Շուշայում կայացել է ԱՄԷ նախագահի դիմավորման պաշտոնական արարողությունը
16 Սեպտեմբերի 2025
Պետական գործակալություն. Զանգեզուրի միջանցքի շինարարությունը գրեթե ավարտված է
16 Սեպտեմբերի 2025
Պատգամավոր. Ադրբեջանի բնակչության՝ դեղերի համար կատարված ծախսերը ռեկորդային աճել են ԹՎԵՐ
16 Սեպտեմբերի 2025
Երևանը՝ Բաքվի և Անկարայի հետ հարաբերությունների կարգավորումը համարում է առանձին գործընթացներ
16 Սեպտեմբերի 2025
2026 թվականին Ադրբեջանի ՀՆԱ-ի աճը կանխատեսվում է 3.2 տոկոսի մակարդակով
16 Սեպտեմբերի 2025
ԱՄԷ նախագահը ժամանել է Ֆիզուլի
16 Սեպտեմբերի 2025
Սոս գյուղի բնակիչ. Ես ընտանիքիս հետ վերադարձա իմ նախնիների հողը
16 Սեպտեմբերի 2025
Ի.Ալիև. Մենք վերջ ենք դրել հայկական օկուպացիային, և այժմ կառուցում ու ստեղծագործում ենք
16 Սեպտեմբերի 2025
Սահիբա Գաֆարովա. Ադրբեջանը հատուկ նշանակություն է տալիս ՉԺՀ-ի հետ միջխորհրդարանական համագործակցությանը
16 Սեպտեմբերի 2025
Էրդողանը շնորհավորել է Ադրբեջանին՝ Բաքվի թշնամական օկուպացիայից ազատագրման տարելիցի կապակցությամբ
16 Սեպտեմբերի 2025
Բուլղարական հեռուստաալիք. Ադրբեջանը Կովկասում խաղաղության հույսի հիմնական աղբյուրն է
16 Սեպտեմբերի 2025
Հայտնի է դարձել Խանքենդիի հայկական ծագումով բնակչի վիճակը, որը վիրավորել է ոստիկանության աշխատակցին
16 Սեպտեմբերի 2025