18 Փետրվարի 2020 - 10:40

Armenia.Az-ի հարցազրույցը «EurAsiaAz» Միջազգային փորձագիտական ակումբի տնօրեն, Vzglyad.Az տեղեկատվական գործակալության գլխավոր խմբագիր Սեյմուր Մամեդովի հետ։

—Մյունխենի անվտանգության համաժողովում առաջին անգամ՝ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի և Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի միջև՝ ղարաբաղյան հակամարտության թեմայի շուրջ բանավեճեր են տեղի ունեցել։ Հայաստանի ղեկավարը ասել է, որ «Թիվ 884 բանաձևում գրված է, որ Ադրբեջանը իր հողերը կորցրել է իր կողմից հրադադարի խախտման հետևանքով։ Եվ հատկապես Ադրբեջանը չի պահպանել ՄԱԿ Խվ-ի բանաձևերի պահանջները»։ Արդյոք, իսկապե՞ս թիվ 884 բանաձևում ասվում է այն մասին, որ Ադրբեջանը իր հողերը կորցրել է իր կողմից հրադադարի խախտման հետևանքով։

—Սա Հայաստանի վարչապետի հերթական հնարանք է և չափազանցությունը։ Այլ կերպ նա չէր կարող հանդես գալ, քանզի միջազգային հանրության ուշադրությունը գամված էր այդ բանավեճերի վրա, և Փաշինյանը պետք է արդարացներ իրեն և իր երկրին, համաշխարհային հանրությանը ցուցադրել, որ նա իբր տիրապետում է՝ ՄԱԿ ԽՎ-ի Ղարաբաղի վերաբերյալ բանաձևերի, Լեռնային Ղարաբաղի և ղարաբաղյան հակամրտության պատմության մասին տեղեկատվությանը։ Բոլոր չորս բանաձևերի (822, 853, 874,884) լրիվ տեսքստը անգլերեն լեզվով հասանելի է ԱՄՆ-ի Պետական դեպարտամենտի պաշտոնական կայքում։ Խոսելով կոնկրետ թիվ 884 բանաձևի վերաբերյալ, որի մասին Հայաստանի առաջնորդը հիշեցրել է աղավաղված ձևով, կցանկանայի ասել, որ տվյալ բանաձևը ընդունվել է 1993 թվականի նոյեմբերի 12-ին։ Նախ, այդ բանաձևում գրված չէ այն մասին, որ Ադրբեջանը իր հողերը կորցրել է իր կողմից հրադադարի ռեժիմի խախտման հետևանքով։

Երկրորդը, այդ բանաձևում գրված է, որ ՄԱԿ ԽՎ-ն դատապարտում է Զանգելանի շրջանի և Հորադիզ քաղաքի օկուպացիան, խաղաղ բնակչության վրա հարձակումները և Ադրբեջանի Հանրապետության տարածքների ռմաբակոծումները։ Երրորրդը, այդ բանաձևում ասվում է Զանգելանի շրջանից և Հորդիզ քաղաքից, ինչպես նաև Ադրբեջանի Հանրապետության մյուս օկուպացված շրջաններից օկուպացիոն ուժերի դուրս բերման անհրաժեշտության մասին։ Չորորդը, բանաձևում նաև արտահայտված է տուժած քաղաքացիական բնակչությանը, այդ թվում նաև Զանգելանի շրջանի, Հորադիզ քաղաքի բնակչությանը հումանիտար օգնություն ցուցաբերելու, ինչպես նաև փախստականներին և հարկադիր վերաբնակների իրենց հարազատ տներ վերադառնալուն աջակցելու խնդրանքը։ Չգիտես ինչու, Փաշինյանը լռում է թիվ 884 բանաձևում գրված այդ փաստերի մասին։

Երևում է, որ Հայաստանի ղեկավարը ծանոթ չէ ՄԱԿ ԽՎ-ի Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության վերաբերյալ բանաձևերին։ Ես Հայաստանի քաղաքացիներին և համաշխարհային հանրությանը կոչ եմ անում, ծանոթանալ այդ բանաձևերին։ Այն ամենը, ինչ վարչապետ Փաշինյանը այդ բանաձևերի վերաբերյալ ասել է Մյունխենի Անվտանգության համաժողովի ժամանակ բանավեճերի ընթացքում՝ դա բացահայտ կեղծիք է և ապատեղեկատվություն։ Ես համարում եմ, որ ՄԱԿ ԽՎ-ն պետք է ուշադրություն դարձնի թիվ 884 բանաձևի մասին՝ Հայաստանի վարչապետի աղավաղված հայտարարությունը և համապատասխան գնահատական տա։ Հայաստանի վարչապետը բացահայտորեն համաշխարհային հանրությանը գցում է մոլորության մեջ, կասկածի տակ է դնում ոչ միայն թիվ 884 բանաձևի տեքսը, այլ նաև ղարաբաղյան հակամարտության հետ կապված ՄԱԿ-ի բոլոր չորս բանաձևերի մշակման հետ կապված ՄԱԿ-ի ողջ աշխատանքը։

—Հայաստանի վարչապետը բանավեճերի ժամանակ հայտարարել է նաև, որ ՄԱԿ ԽՎ-ի բանաձևերում չկա «հայկական զորքեր» արտահայտությունը, այլ հիշեցվում է միայն «տեղի հայկական ուժերի» մասին։ Դա նշանակում է որ Լեռնային Ղարաբաղի հայերը ստեղծել են ինքնապաշտպանության ուժե՞ր։

—Նախքան այդ հարցին պատասխանելը, ես կցանկանայի նշել, որ հայկական կողմը փորձում է ղարաբաղյան հակամարտությունը ներկայացնել, որպես Ադրբեջանի և Լեռնային Ղարաբաղի միջև տարածքային վեճի առարկա, որ իբր Հայաստանի Հանրապետությունը այդ հակամարտության հետ ոչ մի առնչություն չունի։ Այդ պատճառով հայկական կողմը համառորեն պնդում է Ղարաբաղը բանակցային սեղանի շուրջ վերադարձնելու վրա։ Փաշինյանի իշխանության գալուց ի վեր, այդ հարցը հայկական կողմից մշտապես բարձրացվում է՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների, ԱԳՆ ղեկավարների և երկու երկրների ղեկավարների հանդիպումների մակարդակով, ինչը առաջ չէր արվում Հայաստանի նախկին նախագահներ Սարգսյանի և Քոչարյանի ժամանակ։

—Ձեր կարծիքով, ինչպե՞ս պետք է կարգավորվի Ղարաբաղյան հակամարտությունը։ Նրա կարգավորման համար ինչպիսի՞ առաջնային քայլեր են անհրաժեշտ ձեռնարկել։

—Ադրբեջանական կողմը միշտ համառորեն պնդել է՝ ղարաբաղյան հակամարտության խաղաղ ճանապարհով, ՄԱԿ ԽՎ-ի բանաձևերի հիման վրա կարգավորմանը։ Համաշխարհային հանրությունը պետք է Հայաստանի վրա ճնշում գործադրի՝ նրա կողմից չորս բանաձևերի իրագործման հարցում, դրանք են ադրբեջանական հողերը օկուպացիայից ազատագրումը և փախստականներին իրենց հարազատ տներ վերադարձնելը։ Եվ հարկավոր է սկսել նախ օկուպացված յոթ շրջաններից, որտեղ երբեք չեն ապրել հայեր։ Կարծում եմ, որ բանակցություններում, տարբեր միջազգային համաժողովներում, գլոբալ միջոցառումներում, ՄԱԿ-ի խորհրդակցությունների ժամանակ առաջին հերթին պետք է շեշտադրել հատկապես յոթ շրջանների ազատման հարցը։ Եվս մեկ անգամ կրկնում եմ, այդ յոթ շրջաններում երբեք չեն ապրել հայեր։ Իսկ Լեռնային Ղարաբաղի հարցը՝ դա արդեն բանակցությունների հաջորդ փուլն է։ Ես հավատարիմ եմ ղարաբաղյան կարգավորման փուլային մոտեցմանը։

Սամիր Վելիև

ARMENIA.AZ