19 Դեկտեմբերի 2019 - 17:32

Armenia.Az-ի հարցազրույցը հայտնի հայ կինոռեժիսոր, Հայաստանի Եվրոպական կուսակցության նախագահ Տիգրան Խզմալյանի հետ։

—Ինչպե՞ս էք գնահատում Հայաստանի ընթացիկ հասարակական-քաղաքական իրավիճակը։

—Հայաստանի հասարակական-քաղաքական իրավիճակն արտացոլում է երկրի ապագաղութացման երկար և տանջալի գործընթացի հերթական փուլը՝ ռուս-սովետական կայսրության աստիճանաբար ապաինտեգրման ընթացքում։ Այդ իմաստով Հայաստանը հետխորհրդային տարածաշրջանում քանդվող շղթայի օղակներից մեկն է։ Այդ բոլոր գործընթացների համապարփակությանը զուգահեռ նախկին ԽՍՀՄ հանրապետություններից յուրաքանչյուրն ունի իր առանձնահատկությունները: Կարելի է համեմատել ապագաղութացման երեք մոդելներ. վրացական, ուկրաինական և հայկական։

Վրաստանում նախագահ Սաակաշվիլին միաժամանակ հարձակվեց կայսերական իշխանության երկու հենարանների վրա. Մոսկվայից արտաքին քաղաքական կախվածության և կոռուպցիայի վրա, որն ածանցվում էր տնտեսության ռուսական-սովետական մոդելից:

Ուկրաինայում սկսած 2014 թվականից նախագահ Պորոշենկոն պայքարում էր ռուսական արտաքին սպառնալիքի դեմ, բայց փաստորեն ձեռք չտվեց երկրի կոռումպացված տնտեսությանը։

Հայաստանում վարչապետ Փաշինյանը 2018 թվականին պատերազմ հայտարարեց կոռուպցիային և օլիգարխներին, սակայն, միաժամանակ, արտաքին քաղաքական կուրսը թողեց անփոփոխ։ Շուտով հայտնաբերվեց «հայկական մոդելի» թուլությունը և խոցելիությունը, քանզի առանձին կոռուպցիոներների և նույնիսկ նախկին ռեժիմի ամենաբարձրաստիճան պաշտոնյաների ձերբակալումը չփոխեց ամենագլխավորը՝ Հայաստանի տնտեսության խորապես կոռումպացված և գաղութարար բնույթը, որի երկու երրորդ մասը պատկանում է Ռուսաստանի պետական կորպորացիաներին, որոնք վերահսկում են երկրի էներգետիկ ոլորտը, երկաթուղային տրանսպորտը, մամուլի զգալի մասը։ Ընդ որում Կրեմլում չեն վստահում Փաշինյանի թիմին, չնայած ՄԱԿ-ում քվեարկության ժամանակ Երևանի ռևերանսին և ռուսական զորքերի կազմում հայ սակրավորների Սիրիա մեկնելուն։ Ռուսաստանը շարունակում է օգտագործել իր ռեսուրսները Հայաստանում իր ֆավորիտներին աջակցելու համար՝ բանտարկված նախկին նախագահ Քոչարյանից մինչև Երևանում Կրեմլի նոր դրածոյի դերի հավակնորդներ։

—Լինելով քաղաքական գործիչ և կուսակցության նախագահ, Դուք հավանաբար հետևում եք նաև հասարակության տրամադրությանը։ Կարելի է արդյոք պնդել, որ Հայաստանի հասարակության մեծ մասն աջակցում է թավշյա հեղափոխությանը և անձամբ Նիկոլ Փաշինյանին: Որպես ընդդիմադիր՝ Փաշինյանը համարվում էր արևմտամետ քաղաքական գործիչ: Սակայն գալով իշխանության՝ նա պահպանեց նախկին իշխանությունների արտաքին քաղաքական ուղին։ Ինչպես եք կարծում, նա ընտրություն չունե՞ր, Հայաստանի միակ ելքը ռուսական կողմնորոշումը պահպանե՞լն է։

—Հայաստանում գնալով մեծանում է մարդկանց թիվը, որոնք հասկանում են երկրի վրա Ռուսաստանի վերահսկողության պահպանման կործանարար լինելը։ Դրան նպաստում է ԵՄ-ի հետ շարունակվող ինտեգրումը, որի անդամ 20 երկրներ արդեն վավերացրել են դեռևս Սերժ Սարգսյանի օրոք՝ 2017 թվականի ընդունված Ասոցացման համաձայնագիրը։ Մեծ տպավորություն են թողել ԱՄՆ-ի Կոնգրեսի և Սենատի կողմից՝ 1915-1923 թվականների հայերի ցեղասպանության ճանաչման մասին երկու բանաձևերը, որոնք և տարածաշրջանում, և բուն Հայաստանում ստեղծել են քաղաքական նոր իրողություն։

«Թավշյա հեղափոխությունից» մեկ ու կես տարի անց բացահայտվեցին Փաշինյանի անցկացրած բարեփոխումների սահմանները։ Այդ կիսատ-պռատության և իշխանությունների անհետևողականության ֆոնին մենք մեր համախոհների հետ միասին ստեղծեցինք Հայաստանի Եվրոպական կուսակցությունը, որը իր առջև դրել է երեք կոնկրետ նպատակներ. 1. Դուրս գալ ԵԱՏՄ/ՀԱՊԿ-ից, 2. Անդամակցել ԵՄ/ՆԱՏՕ-ին, 3. Եվրոպայի հետ լիովին ինտեգրվել։ Մենք հույս ենք կապում միջին դասի, կրթված երիտասարդության, տնտեսության մասնավոր հատվածի, հասարակության ազատական տրամադրված մասի, արևմտյան սփյուռքի աջակցության հետ։

—Ընդդիմությունը՝ ի դեմս ՀՀԿ-ի, պատրաստվում է ռևանշի։ Արդյո՞ք նա ունի շանսեր։

—Մենք ենթադրում ենք, որ Ռուսաստանի իշխանությունները և նրա տեղական ագենտուրան, օգտագործելով «հայկական Իվանիշվիլիի» մոդելը՝ որի դերում կընտրեն ռուսական կապիտալով հայ մեծահարուստներից մեկին, կփորձեն մոտ առաջիկայում նախաձեռնել արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ։ Նա կներկայացվի, որպես «ազգի փրկիչ» և հասարակությանը կառաջարկի ֆինանսական դոտացիաներով ամրագրված պոպուլիստական օրակարգ, ինչպես դա տեղի ունեցավ Վրաստանում։ Մենք չենք տիրապետում բնակչությանը կաշառելու նման միջոցների, սակայն մենք համոզված ենք, որ նման փորձերը անհեռանկարային և պատմականորեն դատապարտելի են։

—Վերջին շրջանում վերականգնվել է ադրբեջանցի և հայ հասարակությունների միջև երկխոսությունը, կայացան լրագրողները փոխադարձ այցեր, հայ քաղաքագետները ժամանեցին Բաքու։ Ինչ եք կարծում, այդ երկխոսությունը պե՞տք են երկու ժողովուրդներին։

—Հայաստանի Եվրոպական կուսակցության ազգային-լիբերալ գաղափարախոսությունը նախատեսում է բոլոր հարևանների հետ հարաբերությունների նորմալացում՝ ժողովրդավարության և մարդու իրավունքների սկզբունքների, ինչպես նաև պատմական արդարության սկզբունքների հիման վրա։ Որպես սկզբնական քայլ՝ անհրաժեշտ է վերականգնել հումանիտար շփումները, հրաժարվել քսենոֆոբիայի քարոզչությունից և փոխադարձ դիվականացումից։

Հաղորդակցության լավագույն միջոցներ են մշակութային փոխանակումները և առևտուրը, դա պատմականորեն ապացուցված փաստ է։ Պատմական հակամարտությունների վերջնական լուծումը միշտ հիմնված է հասարակության ժողովրդավարացման և հումանիզացման վրա: Դրա վառ ապացույցն է Եվրամիության փորձը։ Այդ ուղու այլընտրանքը՝ դիկտատուրան և պատերազմն է։

Սամիր Վելիև

ARMENIA.AZ