12 Փետրվարի 2019 - 15:00

Armenia.Az-ի հարցազրույցը՝ ռուսաստանցի հայտնի քաղաքագետ, միջազգային հարաբերությունների ոլորտում հայտնի փորձագետ Եվգենի Միխայիլովի հետ։

— Դուք ինչպե՞ս եք գնահատում Բաքվի և Երևանի միջև ընթացիկ բանակցային գործընթացը։

— Վերջերս նկատվում է բանակցային գործընթացի զգալի աշխուժացում։ Աակնհայտ է, որ Հայաստանի նոր իշխանությունները հասկանում են, որ առանց ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման՝ նրանք չեն կարող կատարել այն խոստումները, որոնք հեղափոխության ժամանակ և նրանից հետո շռայլորեն բաժանել են բնակչությանը։ Իսկ Հայաստանի առջև դրված են շատ լուրջ և բազմաթիվ խնդիրներ։

Ուզում եմ ասել նաև, որ այժմ Երևանը ավելի շատ է շահագրգռված բանակցությունների շարունակման մեջ, քան Բաքուն։ Հրադադարի ռեժիմի տարիներին Ադրբեջանին հաջողվել է զգալիորեն ամրապնդվել, ինչպես տնտեսական, այնպես էլ ռազմական առումով։ Այլ կերպ ասած՝ ժամանակը աշխատել է Ադրբեջանի օգտին։ Ինչը ոչ մի կերպ չես ասի Երևանի մասին։ Այո, Հայաստանին հաջողվեց զավթել տարածքները, սակայն նա չկարողացավ «մարսել» այն։ Նրա տնտեսությունը լիովին անկում է ապրել, բնակչությունը շարունակում է արտագաղթել դեպոպուլյացիայի ֆոնին։ Բանակը «խժռում է» առանց այդ էլ խղճուկ պաշարները։ Եվ, եթե նման իրավիճակը հետագայում ևս պահպանվի, ապա անձամբ ես չեմ նախանձի Հայաստանին ու նրա բնակչությանը: Հատկապես այդ պատճառով էլ Փաշինյանը պետք է հեռու մնա հայկական վերնախավում «շահեններից» և սկսի պայմանավորվել Ադրբեջանի հետ։

— Իսկ Դուք ինչպե՞ս եք գնահատում՝ ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման մեջ Արևմուտքի դիրքորոշումը։

— Վերջին երկու տարիների ընթացքում ղարաբաղյան կարգավորման մեջ ԵԱՀԿ Մինսկի երեք համանախագահներից երկուսի՝ ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի ակտիվությունը գործնականորեն հասցվել է զրոյի։ Այժմ ԱՄՆ-ի և Փարիզի մոտ ուրիշ խնդիրներ են դրված օրակարգում։ Հետևաբար կարող եմ ասել, որ այսօր Ղարաբաղի վերաբերյալ բանակցային գործընթացում հատկապես Ռուսաստանն է նվագում գլխավոր ջութակը։ Եվ վերջերս բանակցային գործընաթցի ակտիվացումը դրա լրացուցիչ ապացույցն է։

— Այսինքն, հակամարտության կարգավորման ռազմական լուծում Դուք չե՞ք քննարկում։

— Չեմ քննարկում այն հասարակ պատճառով, որ Հայաստանին այժմ պատերազմը ընդհանրապես պետք չէ։ Դժվար չէ պատկերացնել, թե ինչ տեղի կունենա Հայաստանի հետ, եթե պատերազմ սկսվի։ Հաշվի առնելով Ադրբեջանի ռազմական ներուժը, նրա կողմից ամենահզոր ու ժամանակակից սպառազինության համակարգերի ձեռք բերումը կլինի Հայաստանի ոչնչացման պատերազմ։ Հայերի միջին և ավագ սերունդները սարսափով են հիշում 90-ական թվականների սկիզբը, երբ նույնիսկ Երևանում ժամը 18.00-ից հետո փողոցները դատարկ էին, իսկ տների ջեռուցման համար, մարդիկ ծառեր էին հատում։ Երբ ծառերն սպառվեցին, մարդիկ տաքանալու համար սկսեցին վառել տան կահույքը: Սկսվեց երկրից հայերի զանգվածային փախուստը։ Դե ինչ եմ պատմում ձեզ, հայերը շատ լավ են հիշում այդ ժամանակները։ Նրանք ուզում են արդյո՞ք դա կրկնել, բայց էլ ավելի ավերիչ հետևանքներով։ Հազիվ թե։ Հետևաբար Երևանը պետք է արագ կարգով պայմանավորվի Ադրբեջանի հետ։

— Եթե ենթադրել, որ Ղարաբաղում այնուամենայնիվ պատերազմ կսկսվի, ապա ինչպես՞ կդրսևորեն իրենց Ռուսաստանը և ՀԱՊԿ-ն։

— Ինչ վերաբերում է Ռուսաստանին, ապա այստեղ ոչ ամեն ինչ է միանշանակ։ Պաշտոնական Մոսկվան ճանաչում է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, հիանալի հարաբերություններ ունի Ադրբեջանի ղեկավարության հետ։ Միևնույն ժամանակ, Ռուսաստանը հանդիսանում է Հայաստանի դաշնակիցը։ Նրա համար հեշտ չի լինի ընտրություն անել այս կամ այն կողմի օգտին։ Եթե նա ընտրի Ադրբեջանը, ապա կկորցնի Հայաստանին, որը առանց այդ էլ արդեն բացահայտ սիրախաղ է անում Արևմուտքի հետ։ Եթե ընտրի Հայաստանը, ապա կկորցնի Ադրբեջանին, որը հանդիսանում է հետխորհրդային տարածքում այն ոչ մեծաթիվ պետություններից մեկը, որի հետ Մոսկվան երբեք ոչ մի խնդիր չի ունեցել։ Հետևաբար Ռուսաստանի համար չափազանց անարդյունավետ է Ղարաբաղում պատերազմի վերսկսվելը, և դրանով հանդերձ, նա իր հարավային սահմաններում կստանա հերթական անկայուն օջախ։ Մոսկվան կհամառի բանակցային գործընթացի շարունակման հարցում։

Ինչ վերաբերում է ՀԱՊԿ-ին, ապա այստեղ ևս ամեն ինչ բոլորովին էլ միանշանակ չէ։ Նախ, ՀԱՊԿ-ի պատասխանատվության գոտին չի տարածվում Ղարաբաղի վրա։ ՀԱՊԿ-ը պատասխանատու է միայն Հայաստանի առջև, սակայն ՀԱՊԿ-ի ոչ մի անդամ պետությունը Ղարաբաղը չի ճանաչում, որպես հայկական։

Երկրորդը, ՀԱՊԿ-ի որոշ անդամները՝ Բելառուսը և Ղազախստանը բացահայտ համակրում են Ադրբեջանին, և հետևաբար Հայաստանին ընդհանրապես չարժե ունենալ նրանց աջակցության հույսը։ Նրանք ավելի շուտ կաջակցեն Ադրբեջանին, քան Հայաստանին։

Սակայն, կրկնում եմ, պատերազմը վերջին քայլն է։ Դա կսկսվի այն ժամանակ, երբ խաղաղ կարգավորման համար բոլոր գործիքները կօգտագործվեն անարդյունավետ։ Սակայն, հատկապես Հայաստանի համար այն կդառնա աղետ։ Հետևաբար ավելի լավ է խոսեն դիվնագետները, քան թնդանոթները։

Սամիր Վելիև

ARMENIA.AZ