Յագուբ Մահմուդով. Կովկասում երբեք չի եղել հայկական պետություն

13 Փետրվարի 2018 - 12:04

Ադրբեջանի Գիտությունների ազգային ակադեմիայի (ԱԳԱԱ) Պատմության ինստիտուտի կողմից անցկացված հետազոտությունները ապացուցել են, որ մինչև 1918 թվականը Հարավային Կովկասում երբեք չի եղել հայկական պետություն:

Այդ մասին ասել է ինստիտուտի տնօրեն Յագուբ Մահմուդովը, տեղեկացնում է Armenia.Az-ը։

Նրա խոսքով, պատմաբան գիտնականների ընդհանուր աշխատանքը հանդիսացող՝ «Իրավանի խանությունը. Ռուսաստանի նվաճումները և Հյուսիսային Ադրբեջանի հողերում հայերի վերաբնակեցնելը» արմատական հետազոտությունը թարգմանվել է ռուսերեն, անգլերեն, ռումիներեն, իտալերեն, իսպաներեն ու արաբերեն լեզուներով և տարածվել է աշխարհի երկրներում։ Մոտ ժամանակներում թուրքերեն և գերմաներեն լեզուներով կհրատարակվի «Իրավանի խանություն» գիրքը։

Մահմուդովը ասել է, որ «Ենի Ազերբայջան» կուսակցության VI համագումարին նախագահ Իլհամ Ալիևի ելույթը հենվել է՝ պատմական փաստերի, պատմական իրականության վրա։ «Իրավանը մեր պատմական հողն է, և մենք, ադրբեջանցիներս պետք է վերադառնանք այդ պատմական հողեր»,- ասել է նախագահը։

Ինստիտուտի տնօրենը նշել է, որ հայերը աշխարհով մեկ քարոզչություն են անցկացնում, պնդելով, որ իբր նրանք այս տարածաշրջանի ամենահին ժողովուրդն են և իբր ադրբեջանական ժողովուրդը վերաբնակեցվել է այստեղ։ «Կրկին անգամ հայտարարում եմ, որ հայերը Ասիա աշխարհամաս վերաբնակեցվածներ են։ Այն, որ հայերը վերաբնակեցվել են, հաստատում են աղբյուրները և պատմահայր Հերոդոտը։ Հերոդոտը հաստատում է, որ հայերը Բալկանյան թերակղզուց դեպի Վանա լիճը վերաբնակված փրյուգիացիների հետնորդներն են»,- ասել է գիտնականը։

Նրա խոսքով, հայերը Հարավային Կովկասի տեղաբնիկ ժողովուրդ չեն, նրանք ցարական Ռուսաստանի կողմից այդ հողեր են վերաբնակեցվել Օսմանյան կայսրությունից և Իրանից։

«Մենք հայերի վերաբնակեցման մասին հազարավոր արխիվային փաստաթղթեր ունենք։ Միջազգային ճնշման ներքո՝ 1918 թ. մայիսի 29-ին ԱԴՀ-ի Ազգային խորհրդի կողմից՝ Իրավանը հայերին հանձնելու մասին որոշումը եղել է սխալ որոշում։ Այդ որոշման օգտին են քվեարկել Ազգային խորհրդի 28 անդամներից 16-ը։ Հունիսի մեկին Իրավանից պատգամավորներ՝ Միրհիդայաթ Սեիդովը, Բագիր Ռզաևը, Նարիմանբեկ Նարիմանբեկովը բողոք են հայտնել՝ նշելով, որ դա ապօրինի որոշում է»,- ասել է Մահմուդովը։

Նրա խոսքով, փաստաթղթերը ապացուցում են, որ Բաթումիի բանակցությունների և պայմանագրերի (1918 թ. հունիսի 4-ի) համաձայն՝ հայկական կողմը Իրավանը և հարակից ադրբեջանական հողերը ստանալուց հետո, ստանձնել է հետևյալ պարտավորությունները. «Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը պարտավորվել է համախմբել բոլոր ուժերը՝ Բաքվից հայկական զինված ուժերը դուրս բերելու համար։ Հայկական կողմը պարտավորվել է դադարեցնել՝ հայկական զինված միավորումների կողմից ադրբեջանական գավառներում մահմեդականների դեմ իրագործված զանգվածային կոտորածները։ Հայաստանի կառավարությունը պարտավորվել է նաև Իրավանում և ստեղծվող հայկական պետության մյուս տարածքներում մահմեդականների համար ապահովել ազատ դավանանքի, մայրենի լեզվով կրթություն ստանալու իրավունքները։ Բաթումիի բանակցությունների ժամանակ ձեռք բերված պայմանավորվածությունների համաձայն՝ հայերը պետք է հրաժարվեին Ադրբեջանի նկատմամբ տարածքային հավակնություններից»,- ասել է Մահմուդովը։

Սակայն, երբ հայերը հասան իրենց նպատակին, նրանք միակողմանի կարգով խախտել են իրենց վրա ստանձած բոլոր պարտավորությունները, շարունակել են զավթողական քաղաքականությունը, հավելել է գիտնականը։

«Դրանով էլ Բաթումիի պայմանագրի համապատասխան կետերը և ԱԴՀ-ի Ազգային խորհրդի 1918 թ. մայիսի 29-ի որոշումը կորցրել են իրենց իրավաբանական ուժը։ Հետևաբար պետք է վերանայվի ԱԴՀ-ի Ազգային խորհրդի որոշումը և պետք է վերականգնվի Իրավանի ու հարակից հողերի նկատմամբ ադրբեջանական ժողովրդի պատմական իրավունքը»,- ասել է ինստիտուտի ղեկավարը։

Մահմուդովը նշել է, որ 1918 թ. մայիսի 29-ին՝ ադրբեջանական հողի վրա ինը հազար քառակուսի կիլոմետր մակերեսով ստեղծված հայկական պետությունը՝ տարբեր ժամանակաշրջաններում Մոսկվայի անմիջական օգնությամբ իր տարածքների մակերեսը հասցրել է 29,743 հազար քառակուսի կիլոմետրի։

Ինստիտուտի տնօրենը ընդգծել է, որ ժամանակակից Հայաստանի տարածքը՝ ադրբեջանական պետություն հանդիսացող Իրավանի խանության հողերն են։

«2016-2017 թթ. Պատմության ինստիտուտը՝ Իրավանի խանության մասին բազմաթիվ աշխատություններ է հրատարակել, որտեղ նկարագրվել է, թե ինչպես է ավերվել ադրբեջանական մշակույթի կենտրոնը՝ Իրավան քաղաքը։ ХХ դարի սկզբին Իրավանի գավառի տարածքում եղել է է 310 մզկիթ, այսօր Հայաստանի տարածքում մասնակիորեն ողջ է մնացել ընդամենը մի մզկիթ՝ Կապույտ մզկիթը։ Ադրբեջանցի զինվորը պետք է իմանա, որ սադրանքներ իրագործող հայերի ոտքի տակի հողը ադրբեջանական հող է։ Հակառակորդը երբեք չի կարող ադրբեջանցիներին հաղթել ադրբեջանական հողերում։ Նրանք, ովքեր այսօր ղեկավարում են Հայաստանի պետությունը, պետք է արմատապես փոխեն իրենց քաղաքական կուրսը։ Մեզ անհնար է հաղթել՝ նստելով մեր պատմական Իրավան քաղաքում»,- ասել է Մահմուդովը։

ARMENIA.AZ